Wszystko o śnie i rytmie dobowym

Skąd się biorą sny i czym właściwie są? Dlaczego śnimy?

Autor: Sebastian Kilichowski Dodano: 10 stycznia 2025

Czym jest sen? Wprowadzenie do tajemnic marzeń sennych

Sen to fascynujący fenomen, który towarzyszy nam każdej nocy, a mimo to wciąż pozostaje owiany tajemnicą. Z punktu widzenia biologii sen jest niezbędny do życia, ponieważ wspiera regenerację ciała, utrzymanie zdrowia psychicznego oraz przetwarzanie informacji zdobytych w ciągu dnia. Dług snu może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych. Od zarania dziejów zastanawiamy się, czym są te nocne obrazy, które pojawiają się w naszym umyśle nocą. Omamami, halucynacjami? Psycholodzy i neurolodzy stale próbują wyjaśnić to zjawisko. Sen to stan, w którym nasz mózg przechodzi przez zaskakujące zmiany, podczas gdy ciało odpoczywa. Każdej nocy Twój mózg wchodzi w magiczny tryb, tworząc światy, postacie i historie, których często nawet nie pamiętasz po przebudzeniu. Sprawdź, skąd biorą się sny i czym są.

Jakie są fazy snu? REM i głęboki sen

Sen dzieli się na dwie główne fazy: REM (Rapid Eye Movement) i NREM (Non-Rapid Eye Movement).

  • Faza REM, czyli szybkich ruchów gałek ocznych, to czas, gdy nasze oczy tańczą pod powiekami jak na rave’ie, co jest wynikiem intensywnej aktywności mózgu. Podczas tej fazy mózg przetwarza informacje, konsoliduje wspomnienia i tworzy niezwykłe historie. Badania sugerują, że faza REM może odgrywać znaczącą rolę w rozwoju kreatywności i zdolności rozwiązywania problemów. Sny pojawiają się głównie podczas fazy REM. 
  • Faza NREM dzieli się na kilka etapów, od lekkiego drzemania po głęboki sen, podczas którego organizm intensywnie się regeneruje. W tej fazie następuje odbudowa komórek, wzmacnianie układu odpornościowego i regulacja poziomu hormonów. To jak generalny remont dla naszego ciała i umysłu.

Obie fazy przeplatają się w cyklach trwających około 90 minut. W ciągu nocy doświadczamy od 4 do 6 takich cykli. To sprawia, że każda noc staje się podróżą przez różne stany naszego umysłu. Wiadomo, że śnienie występuje również podczas snu non-REM (NREM), ale treść wydaje się być inna, a scenariusz spokojniejszy. Sny podczas snu REM są zwykle dłuższe, bardziej żywe, bardziej przypominające historie i.. dużo bardziej dziwaczne niż te podczas snu NREM. 

Skąd się biorą sny? Teorie naukowe i psychologiczne

Dlaczego nasz mózg bawi się w reżysera? Nie ma jednoznacznej odpowiedzi na pytanie, dlaczego powstają sny. Oto kilka hipotez. Freudowska analiza snów sugeruje, że sny są oknem do naszej podświadomości i pozwalają wyrazić tłumione pragnienia. Według Zygmunta Freuda, sny pełnią rolę “strażników” naszej psychiki, pozwalając na uwolnienie emocji i myśli, które mogłyby być zbyt trudne do zaakceptowania na jawie. Przykładem jest interpretacja snu o “zasypianiu w teatrze”. Freud tłumaczył, że sen ten wyrażał konflikt wewnętrzny osoby, która chciała uniknąć trudnej rozmowy. Teatr symbolizował społeczne oczekiwania, a zasypianie było ucieczką przed koniecznością zmierzenia się z problemem.  Nadinterpretacja? By może. Ta teoria utrzymywała się aż do lat 70- tych XX wieku. Teraz wersja dla mocniej stąpających po ziemi. Teoria aktywacji-syntezy autorstwa Hobsona i McCarleya mówi, że sny są przypadkową interpretacją sygnałów mózgu. Podczas fazy REM mózg generuje losowe impulsy nerwowe, a nasz umysł stara się nadać im sens, tworząc narracje. Z kolei hipoteza przetwarzania emocji zakłada, że sny pomagają uporządkować nasze doświadczenia i uczucia. To jak porządkowanie biurka po dniu pełnym pracy – sny są sposobem na oczyszczenie naszej psychiki. Każda z tych teorii wnosi coś ciekawego, a badacze wciąż starają się lepiej zrozumieć, dlaczego sny są tak zaskakujące i różnorodne.

Marzenia senne – czym są i jakie pełnią funkcje?

Czym są marzenia senne? To nie tylko kolorowe wizje w czasie snu, ale także sposób, w jaki mózg przetwarza emocje i wspomnienia. O czym śnimy? Sny to historie tworzone przez nasz mózg. Często są odzwierciedleniem codziennych wydarzeń, emocji i wspomnień. Mogą być radosne, absurdalne, a czasem nawet przerażające. Pełnią one wiele funkcji:

  • pomagają w konsolidacji pamięci,
  • ułatwiają rozwiązywanie problemów,
  • pozwalają na bezpieczne przeżywanie trudnych emocji.

W trakcie snu nasz mózg porządkuje informacje zdobyte w ciągu dnia, co ułatwia ich zapamiętanie. Marzenia senne to forma terapii, która pomaga nam radzić sobie z wyzwaniami życia codziennego. Odpowiedzi na trudne pytanie przychodzą często właśnie po przebudzeniu. Czy wiesz, że to właśnie podczas snu Paul McCartney wymyślił melodię do “Yesterday”? Według Deidre Barrett- psychologa z Uniwersytetu Harvarda, jedną z głównych funkcji snów jest rozwiązywanie problemów, których doświadczamy na jawie. Przeprowadziła ona badanie na swoich studentach. Otrzymali do rozwiązania zadanie. Przed zaśnięciem mieli intensywnie skupić się na jego rozwiązaniu. Okazało się, że odpowiedź u aż 25% grupy pojawiło się w ich snach. Może Twój następny sen przyniesie rewolucyjny pomysł lub inspirację? Czy zdarzyło Ci się kiedyś po przebudzeniu krzyknąć: “Eureka!”? Jeśli przyśni Ci się genialna idea, to koniecznie ją zapisz!

Dlaczego śnimy? Rola snów w regeneracji i przetwarzaniu emocji

Skąd biorą się sny? Sny pozwalają nam odpoczywać i regenerować siły po całym dniu. To nie wszystko. Nasze sny są jak nocna sesja terapeutyczna, podczas której mózg porządkuje chaos emocjonalny. Badania pokazują, że podczas snu nasze emocje są przetwarzane i “rozładowywane”, co pozwala nam budzić się z nową energią i spokojem. Sen pomaga nam regenerować się fizycznie i psychicznie – brak snu powoduje wzrost poziomu kortyzolu, hormonu stresu, co ma negatywny wpływ na nasze zdrowie. Pozwala przetwarzać trudne doświadczenia. Nasz umysł radzi sobie z traumami i stresem w sposób, którego nie zawsze jesteśmy świadomi. Proces ten jest stymulowany neuroprzekaźnikiem – dopaminą, która się uwalnia w znacznej ilości. Sny pomagają nam łączyć pozornie niezwiązane ze sobą pomysły, co często prowadzi do innowacyjnych rozwiązań. 

Koszmary senne – przyczyny i jak sobie z nimi radzić

Koszmary senne mogą zakłócać jakość snu i wpływać na nasze samopoczucie. To ciemniejsza strona świata snów. Mogą być wywołane przez stres, lęki, nieodpowiednią dietę lub oglądanie horrorów przed snem (nie polecam!). Obrazom sennym często towarzyszą także odczucia emocjonalne oraz zmysłowe – również negatywne.Niektórzy ludzie doświadczają koszmarów regularnie, co może wpływać na jakość ich snu i życia. Jak sobie z nimi radzić? Zadbaj o higienę snu – regularny harmonogram snu może zredukować ryzyko koszmarów. Staraj się budzić i kłaść spać o tej samej porze. Unikaj kofeiny i alkoholu przed snem – te substancje mogą zakłócać fazy snu. Skorzystaj z technik relaksacyjnych, takich jak medytacja, modlitwa, joga lub ćwiczenia oddechowe. Pomagają one uspokoić umysł przed snem. Zapisuj swoje sny – prowadzenie dziennika snów może pomóc zrozumieć, co je wywołuje i jak sobie z nimi radzić. Powyższe sposoby na redukcję koszmarów zapewnią Ci spokojny nocny odpoczynek. Jeśli jednak intensywne sny długotrwale utrudniają Ci nocny wypoczynek, warto wybrać się do lekarza lub psychologa.

Mózg podczas snu – co dzieje się w naszym umyśle?

Ludzki mózg pracuje intensywnie podczas snu i jest mocno aktywny, zwłaszcza w fazie REM, jakby zarządzał całym koncertem neuronalnym. Włączają się różne obszary mózgu. Hipokamp, odpowiedzialny za pamięć, pomaga w konsolidacji wspomnień. Ciało migdałowate przetwarza emocje, co wyjaśnia, dlaczego sny często są naładowane uczuciami. Kora przedczołowa – jej aktywność spada w fazie REM, co może tłumaczyć, dlaczego sny bywają absurdalne i pozbawione logiki. Przypomnij sobie swój najdziwniejszy sen. No właśnie… Mózg podczas snu nie tylko odpoczywa, ale także pracuje, wykonując “nocne zmiany”, by przygotować nas do kolejnego dnia.

Jak poprawić jakość snu? Higiena snu i komfortowe warunki

Zdrowy sen to nie tylko odpowiednia ilość godzin, ale także jego jakość. Oto kilka wskazówek, jak poprawić swój sen:

  1. Stwórz rutynę – kładź się spać i budź się o tej samej porze każdego dnia.
  2. Zadbaj o wygodę –  wygodny materac o odpowiedniej twardości i dobrze dopasowana poduszka to podstawa. Pianka, z której wykonany jest materac powinna zapewniać optymalne podparcie dla kręgosłupa oraz równomierne rozłożenie ciężaru ciała.
  3. Twoja sypialnia powinna być cicha, ciemna i chłodna. Optymalna temperatura w sypialni to 16-19 stopni Celsjusza.
  4. Unikaj ciężkich posiłków wieczorem – lekka kolacja pozwoli organizmowi skupić się na odpoczynku, a nie na trawieniu.
  5. Stwórz wieczorny rytuał – dobrym pomysłem jest ciepła kąpiel przed snem, która pomoże Ci wyciszyć umysł.
  6. Blokuj światło niebieskie wieczorem. Najlepiej zrezygnuj całkowicie z elektroniki na 3-4 godziny przed snem. Zamiast tego sięgnij po dobrą książkę. Używanie telefonu przed snem może go zaburzać. Wiem jednak, że nie zawsze jest możliwe całkowite odcięcie się od nowoczesnych technologii, zwłaszcza gdy pracujesz wieczorami. Z tego powodu warto blokować światło niebieskie okularami NightShield, które dają 100% ochrony przed światłem niebieskim. Zastąp zwykłe żarówki LED zdrowym oświetleniem.

Podsumowanie: Skąd się biorą sny i dlaczego śnimy?

Sny są odzwierciedleniem wydarzeń i emocji, które nagromadziły się w Twoim umyśle w ciągu dnia. To niezwykła podróż w głąb naszego umysłu, podczas której mózg przetwarza emocje, regeneruje ciało i tworzy niesamowite historie. Istnieje wiele teorii dotyczących tego, dlaczego mamy sny. Choć współczesna nauka nadal nie zna wszystkich odpowiedzi, wiemy, że sny pomagają nam radzić sobie z codziennymi wyzwaniami, wspierają kreatywność i zdrowie psychiczne. Może następnym razem, gdy obudzisz się z dziwnym snem, spojrzysz na niego jako na dzieło sztuki Twojego mózgu. Dobrych snów!

Źródła naukowe: 

Wei, Y., Krishnan, G. P. i Bazhenov, M. (2016). Synaptic mechanisms of memory consolidation during sleep slow oscillations. Journal of Neuroscience, 36(15), 4231-4247.

https://pmc.ncbi.nlm.nih.gov/articles/PMC2952759

https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/36572252