Nocne zmiany, sztuczne światło i ryzyko nowotworów: odkrycia z raportu NTP

Autor: Sebastian Kilichowski Dodano: 29 kwietnia 2023

Raport Narodowego Programu Toksykologicznego (NTP) zwraca uwagę na rosnące dowody naukowe wskazujące na związek między pracą na nocnych zmianach, ekspozycją na sztuczne źródła światła oraz zwiększonym ryzykiem zachorowania na niektóre typy nowotworów. W niniejszym artykule przedstawimy te dowody, zwracając szczególną uwagę na wpływ sztucznego światła na zdrowie oraz na praktyczne wskazówki dla pracowników nocnych zmian, które mogą pomóc im zmniejszyć ryzyko.

NTP to Narodowy Program Toksykologii, który został utworzony w 1978 roku. Działa w ramach Służby Zdrowia Departamentu Zdrowia i Opieki Społecznej Stanów Zjednoczonych. NTP zajmuje się testowaniem, badaniami i analizą substancji toksycznych, dostarczając informacji dla agencji regulacyjnych i badawczych w celu ochrony zdrowia publicznego. Program pracuje nad ulepszaniem metod toksykologii i oceną skutków zdrowotnych z ekspozycji na środowisko.

Zakłócenie rytmu dobowego i związek z chorobami nowotworowymi

W raporcie opisano mechanizmy wpływu pracy na nocnych zmianach i ekspozycji na światło nocne na organizm człowieka, w tym na cyrkadiany rytm i ekspresję genów. Wszystko wskazuje na to, że praca w nocy może zakłócać naturalny rytm dobowy organizmu, co może prowadzić do różnych chorób, w tym kilku rodzajów raka. Nocna praca może na przykład zwiększać ryzyko wystąpienia raka piersi u kobiet pracujących na nocnych zmianach. Ekspozycja na sztuczne światło w nocy również może wpływać na zwiększenie ryzyka raka, gdyż zaburza nasze funkcje biologiczne.

Rak piersi, prostaty, jelita grubego i odbytnicy

Jednym z nowotworów, który może być związany z pracą na nocnych zmianach, jest rak piersi. Według badania “NTP Cancer Hazard Assessment Report on Night Shift Work and Light at Night” udowodniono, że kobiety pracujące na nocnych zmianach mają wyższe ryzyko zachorowania na raka piersi. W szczególności narażone są kobiety, które pracowały wiele lat na nocnych zmianach.

Podobne zależności zaobserwowano również w przypadku raka jelita grubego i odbytnicy. Długi staż pracy na nocnych zmianach i zmiany długości trwania zmian są związane z podwyższonym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego i odbytnicy. Przypuszcza się, że wpływ na to może mieć zaburzenie rytmu dobowego spowodowane nocną pracą oraz ekspozycja na sztuczne źródła światła w nocy. 

Naukowcy w badaniu omawiają również badania dotyczące związku między pracą na nocnych zmianach a rakiem prostaty u mężczyzn. Autorzy wskazują na istnienie zwiększonego ryzyka u osób pracujących na nocnych zmianach przez długi okres, a także u osób, u których występowały duże zmiany czasu pracy, czyli tzw. pracą na zmiany. 

Wpływ sztucznego światła na zdrowie

Sztuczne źródła światła, takie jak żarówki, telewizory, smartfony czy monitory, mogą wpływać na zdrowie, szczególnie gdy są używane w nocy. Ekspozycja na sztuczne źródła światła może prowadzić do zmniejszenia produkcji melatoniny – hormonu, który reguluje cykl snu i czuwania. Dłuższa utrata snu może prowadzić do zwiększonego stresu oksydacyjnego i stanu zapalnego, co również może wpłynąć na rozwój chorób nowotworowych. Melatonina ma również właściwości przeciwnowotworowe, a jej niedobór może zwiększać ryzyko rozwoju nowotworów.

Przykłady zawodów związanych z pracą na nocnych zmianach

Praca na nocnych zmianach dotyczy wielu zawodów i branż. Przykłady takich zawodów to pielęgniarki, lekarze, pracownicy ochrony, strażacy, kierowcy ciężarówek, operatorzy maszyn, policjanci, górnicy,  pracownicy magazynów i fabryk, oraz personel hotelowy. W tych zawodach pracownicy często muszą pracować przez całą noc lub w późnych godzinach nocnych, co może prowadzić do zaburzeń rytmu dobowego i negatywnie wpływać na zdrowie.

Wskazówki dla pracowników nocnych zmian

Istnieje kilka wskazówek, które mogą pomóc pracownikom nocnych zmian w zmniejszeniu ryzyka związanego z ich zdrowiem:

  • Ograniczenie ekspozycji na sztuczne źródła światła: Stosuj żarówki o niższej temperaturze barwowej, które emitują mniej niebieskiego światła, oraz zainstaluj filtry na urządzeniach elektronicznych, które blokują niebieskie światło. Unikaj też nadmiernego korzystania z ekranów podczas przerw w pracy.
  • Dostosowanie snu: Stosuj regularne godziny snu i staraj się utrzymać ciemne, chłodne i ciche środowisko sypialni. Rozważ stosowanie zasłon przyciemniających lub masek na oczy, aby zminimalizować wpływ światła zewnętrznego na jakość snu.
  • Zdrowa dieta: Staraj się spożywać posiłki o stałych porach, unikaj przekąsek w nocy i spożywaj jedzenie bogate w białko, błonnik i zdrowe tłuszcze. Unikaj kofeiny i alkoholu przed snem, które mogą zakłócać rytm snu.
  • Aktywność fizyczna: Regularna aktywność fizyczna może poprawić jakość snu i pomóc w regulacji rytmu dobowego. Staraj się ćwiczyć co najmniej 30 minut dziennie, ale unikaj intensywnego wysiłku fizycznego tuż przed snem.
  • Wsparcie społeczne: Praca na nocnych zmianach może prowadzić do poczucia izolacji społecznej. Staraj się utrzymywać bliskie relacje z rodziną i przyjaciółmi, a także nawiązywać kontakty z innymi pracownikami nocnych zmian.

Potencjalne rozwiązania dla pracodawców

Pracodawcy również mogą podjąć pewne kroki, aby pomóc swoim pracownikom nocnych zmian w zmniejszeniu ryzyka zdrowotnego związanego z ekspozycją na sztuczne źródła światła:

  • Oświetlenie środowiska pracy: Inwestowanie w oświetlenie, które emituje mniej niebieskiego światła, może pomóc w zmniejszeniu negatywnego wpływu sztucznego światła na zdrowie pracowników. Rozważ zastosowanie lamp LED o niższej temperaturze barwowej lub zainstaluj specjalne filtry świetlne.
  • Elastyczne godziny pracy: Oferowanie elastycznych godzin pracy może pomóc pracownikom w dostosowaniu swojego rytmu dobowego do pracy na nocne zmiany. Pracodawcy mogą również zaoferować pracownikom rotacyjne zmiany, co pozwala im na okresowe przejście do pracy w ciągu dnia.
  • Edukacja i szkolenia: Prowadzenie warsztatów i szkoleń dla pracowników na temat zdrowego stylu życia, zarządzania stresem i technik radzenia sobie z sytuacjach nocnych zmian może pomóc w zmniejszeniu ryzyka zdrowotnego związanego z pracą w nocy.
  • Zapewnienie przestrzeni do odpoczynku: Pracodawcy powinni zapewnić przestrzeń do odpoczynku dla pracowników nocnych zmian, które są wyposażone w wygodne miejsca do siedzenia, a także możliwość zaciemnienia, aby ułatwić drzemki w przerwach.
  • Monitorowanie zdrowia pracowników: Regularne badania lekarskie i monitorowanie zdrowia pracowników, którzy pracują na nocne zmiany, mogą pomóc w wykrywaniu ewentualnych problemów zdrowotnych na wczesnym etapie i pozwolić na wdrożenie odpowiednich środków zaradczych.

Wpływ sztucznego światła na zdrowie psychiczne

Oprócz wpływu na ryzyko nowotworów, nocne zmiany i ekspozycja na sztuczne źródła światła mogą również wpłynąć na zdrowie psychiczne pracowników. Praca w nocy może prowadzić do zaburzeń snu, co z kolei może zwiększać ryzyko depresji, lęku i zaburzeń nastroju.

Aby zmniejszyć negatywny wpływ sztucznego światła na zdrowie psychiczne, pracownicy nocnych zmian mogą stosować techniki relaksacyjne, takie jak medytacja czy joga, które pomagają w redukcji stresu i poprawie snu. Dodatkowo, regularne konsultacje z psychologiem lub terapeutą mogą być korzystne dla pracowników, którzy mają trudności z radzeniem sobie z wyzwaniami związanymi z pracą na nocne zmiany.

Ważne jest również, aby pracownicy nocnych zmian utrzymywali zdrowe nawyki żywieniowe i dbali o regularną aktywność fizyczną. Odpowiednia dieta i ćwiczenia mogą pomóc w łagodzeniu objawów stresu, poprawie nastroju i ogólnym zdrowiu.

Okulary blokujące światło niebieskie dla pracowników nocnych zmian

Jednym ze sposobów, aby złagodzić negatywne skutki pracy na nocnych zmianach, może być korzystanie z okularów blokujących światło niebieskie. Światło niebieskie emitowane przez ekrany komputerów, smartfony i inne źródła sztucznego światła może zakłócać naturalny rytm dobowy, utrudniając zasypianie i utrzymanie prawidłowej jakości snu. Okulary blokujące światło niebieskie mają specjalne soczewki, które filtrują ten rodzaj światła, co pozwala na redukcję jego wpływu na organizm. Dzięki temu pracownicy nocnych zmian mogą lepiej chronić swoje zdrowie, zmniejszając ryzyko zaburzeń snu, a w konsekwencji, potencjalnie obniżając ryzyko wystąpienia chorób nowotworowych. 

Warto jednak pamiętać, że korzystanie z okularów blokujących światło niebieskie to tylko jeden z elementów kompleksowego podejścia do zarządzania ryzykiem związanym z pracą na nocnych zmianach. Inne ważne aspekty to prawidłowa organizacja pracy, dbanie o zdrowy styl życia oraz regularne konsultacje lekarskie.

Wnioski 

Praca na nocne zmiany oraz długotrwała ekspozycja na sztuczne źródła światła może prowadzić do licznych problemów zdrowotnych, zarówno fizycznych, jak i psychicznych. Aby zminimalizować te ryzyka, pracownicy powinni przestrzegać zasad zdrowego trybu życia, takich jak regularne ćwiczenia, prawidłowa dieta, dbanie o dobry sen i stosowanie technik relaksacyjnych. Pracodawcy również mają swoją rolę do odegrania, inwestując w odpowiednie oświetlenie, oferując elastyczne godziny pracy, prowadząc szkolenia, zapewniając przestrzenie do odpoczynku oraz monitorując zdrowie swoich pracowników.

Współpraca między pracodawcami a pracownikami w zakresie dbania o zdrowie osób pracujących na nocne zmiany jest kluczowa dla poprawy jakości życia i zdrowia tych osób. Wprowadzenie prozdrowotnych zmian w środowisku pracy oraz edukacja pracowników na temat zdrowego stylu życia może prowadzić do lepszego samopoczucia, wyższej produktywności i mniejszej liczby chorób związanych z pracą na nocne zmiany.

Autorzy badania zwracają szczególną uwagę na potrzebę dalszych badań w tej dziedzinie, a także na konieczność wdrożenia odpowiednich działań profilaktycznych, które mogą pomóc w zmniejszeniu ryzyka zachorowania na raka związanego z pracą na nocnych zmianach oraz ekspozycją na sztuczne światło w nocy.

Źródła:
https://ntp.niehs.nih.gov/ntp/results/pubs/cancer_assessment/lanfinal20210400_508.pdf
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/34197056/ 
https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28245504/