Zdrowie na co dzień

Wysokie ciśnienie w oku – Jak je obniżyć? Przyczyny i objawy, polecane suplementy

Autor: Sebastian Kilichowski Dodano: 24 lutego 2024

Ciśnienie wewnątrzgałkowe to ciśnienie płynu znajdującego się wewnątrz gałki ocznej. Podstawową funkcją ciśnienia w oku jest utrzymanie jego kulistego kształtu. Wzrastające nagle ciśnienie może być bardzo niebezpieczne i stanowić zagrożenie dla wzroku pacjenta. Wysokie ciśnienie wewnątrzgałkowe może prowadzić do chorób oczu. Do najpoważniejszych z nich należy jaskra, która nieleczona powoduje uszkodzenia nerwu wzrokowego, stopniowego pogorszenie widzenia, a nawet do całkowitą utratę wzroku.  Z tego powodu nie wolno lekceważyć objawów nadciśnienia ocznego. Regularne badania okulistyczne, w tym pomiar ciśnienia w oczach,  należy wykonywać  systematycznie. Jest to szczególnie ważne u osób, które ukończyły 40. rok życia. W tej grupie wiekowej 4-7% ma podwyższone ciśnienie wewnątrzgałkowe, u ok. 1% pojawi się jaskra. Nie można jednak przewidzieć, u kogo się ona rozwinie, a u kogo nie.  Zarówno zbyt wysokie, jak i niskie ciśnienie oczne wymaga leczenia i zmiany trybu życia. Przedstawię Ci przyczyny i objawy wysokiego ciśnienia wewnątrz gałki ocznej oraz metody radzenia sobie z tym problemem.

Przyczyny wysokiego ciśnienia w oku

Przyjrzyjmy się najpierw przyczynom i objawom nieprawidłowego ciśnienia w oku. Musimy zacząć od fizjologii narządu wzroku. Płyn wewnątrzgałkowy, nazywany cieczą wodnistą, zapewnia odpowiedni poziom odżywienia oka. Wytwarza go ciało rzęskowe, czyli część gałki ocznej, która łączy tęczówkę z naczyniówką. Ciecz wodnista dostarcza substancje odżywcze do tkanek i zapewnia odpowiednie wartości ciśnienia w oku. Ciało rzęskowe wpływa do tylnej komory oka, skąd przez źrenicę przepływa do przedniej komory oka. Odpływ tej cieczy następuje w kącie przesączania, inaczej nazywanym kątem rogówkowo-tęczówkowym. Ciśnienie w oku jest regulowane przez stosunek wyprodukowanej cieczy wodnistej do jej odpływu. Poprzez zmniejszenie produkcji płynu lub zwiększenie jego odpływu z oka, dochodzi do obniżenia ciśnienia śródgałkowego. Płyn odpływa do zatoki żylnej twardówki, zwanej kanałem Schlemma, później do żył wodnych w rąbku rogówki, a ostatecznie do splotu naczyń żylnych. 90% płynu odpływa w ten sposób, a pozostałe 10% przez tęczówkę i ciało rzęskowe do przestrzeni nadtwardówkowej. ​​Gdy pojawią się jakieś przeszkody na tej drodze – występuje wzrost ciśnienia w gałce ocznej.  Stan dzisiejszej wiedzy wskazuje na to, że najbardziej uszkadzająco na nerw wzrokowy wpływa tzw. fluktuacja ciśnienia dobowego w oku. W ciągu dnia poziom ciśnienia w oku się zmienia i wartości mogą się różnić nawet o 5 mmHg. Najwyższe, fizjologiczne, ciśnienie w gałce ocznej pojawia się nad ranem. Jest to spowodowane największą produkcja cieczy wodnistej w oku o tej porze. Jednocześnie to właśnie wtedy mamy najniższe ciśnienie tętnicze, stąd następuje zderzenie wysokiego ciśnienia wewnątrzgałkowego z niskim ciśnieniem ogólnym. Dlatego czasem mówi się, że pacjent chory na jaskrę ślepnie w nocy. Niskie ciśnienie w oku bywa efektem niskiego ciśnienia krwi, ponieważ w gałce ocznej wytwarzana jest wówczas za mała ilość cieczy wodnistej.  Zajmijmy się jednak tym pierwszym przypadkiem. Podwyższone ciśnienie w oku – przyczyny występowania i czynniki zwiększające ryzyko rozwoju nadciśnienia wewnątrz gałki ocznej: 

  • czynniki genetyczne, nadciśnienie oczne lub jaskra w wywiadzie rodzinnym (I stopień pokrewieństwa: rodzice, rodzeństwo),
  • cukrzyca i nadciśnienie tętnicze​,  
  • znaczna wada wzroku: krótkowzroczność, dalekowzroczność,
  • wiek powyżej 40. roku życia,  
  • uraz ​oka​,  
  • zespół rozproszonego barwnika lub zespół pseudoeksfoliacji,
  • niektóre leki, w tym długotrwała terapia sterydami i stosowanie doustnych środków antykoncepcyjnych,
  • pochodzenie azjatyckie, afroamerykańskie lub latynoskie, 
  • glutaminian sodu w diecie.

Nie jesteś w grupie ryzyka? Mimo to może się u Ciebie rozwinąć nadciśnienie oczne.  Ocenia się, że na świecie na jaskrę choruje 70 milionów osób. W Polsce na jaskrę jest chorych około 200 tysięcy osób, a zagrożonych rozwojem tej choroby jest mniej więcej 600 tysięcy. Jaskra jest drugą najczęstszą przyczyną ślepoty na świecie i dotyka proporcjonalnie częściej kobiety.

Objawy wysokiego ciśnienia w oku

Objawy podwyższonego ciśnienia w gałce ocznej czasem bywają delikatne, więc są bagatelizowane. Dopiero, gdy następuje gwałtowny wzrost ciśnienia, to pojawiają się poważniejsze objawy, których przeoczyć się nie da. Ból oczu to nie jedyny sygnał alarmowy. Pacjenci z podwyższonym ciśnieniem w oku często skarżą się na:

  •  bóle głowy lub oka, także umiejscowione „za okiem”,
  • uczucie napięcia gałki ocznej,
  •  zaburzenia widzenia i mroczki, które pojawiają się np. przy nagłym pochyleniu się lub kichnięciu,
  • ograniczenie pola widzenia,
  • nudności i wymioty,
  •  intensywne pocenie się,
  • nieostre widzenie.

Zaburzenia widzenia mogą pojawiać się jedynie okresowo, dlatego bardzo istotne jest, aby przynajmniej raz w roku wykonywać pełne badanie okulistyczne, nie tylko, gdy obserwujesz u siebie objawy podwyższonego ciśnienia.  Wczesna diagnoza i leczenie są bardzo ważne, zwłaszcza że wysokie ciśnienie w oku często jest jednym z pierwszych objawów jaskry. 

Metody diagnozowania wysokiego ciśnienia w oku

Jak wygląda pomiar ciśnienia wewnątrzgałkowego? Metod mamy kilka. Do orientacyjnej oceny ciśnienia oka stosuje się badanie palpacyjne. Takie badanie umożliwia potwierdzenie albo wykluczenie ataku ostrej jaskry, gdy następuje gwałtowny wzrost ciśnienia.  W trakcie badania pacjent patrzy w dół, nie zamykając powiek, a okulista układa palce wskazujące na powiece górnej, wywierając delikatny nacisk na oko. Tym samym bada jego napięcie i dokonuje porównawczej oceny napięcia obu gałek ocznych. Badanie ciśnienia wewnątrzgałkowego wykonuje się także za pomocą tonometrii. Jedną z jej rodzajów jest tonometria aplanacyjna, która polega na przyłożeniu tonometru do rogówki, spłaszczeniu jej i obejrzeniu jej obrazu w lampie szczelinowej.  Pozostałe metody pomiaru ciśnienia w oku to:  

  • tonometria wgłobieniowa (impresyjna),  
  • tonometria bezkontaktowa,  
  • inne metody, np. Tonometr Perkinsa, tonometr typu Pulsair.  

Każdy pacjent  podejrzany o jaskrę powinien mieć zbadaną grubość rogówki. Przy cienkiej rogówce może się zdarzyć, że lekarz kwalifikuje pacjenta tylko do regularnych obserwacji, a tymczasem u niego cały czas rozwija się jaskra. Przesiewowe badanie okulistyczne w kierunku jaskry obejmuje dodatkowo:  

  • pachymetrię,  
  • gonioskopię,  
  • perymetrię,  
  • oftalmoskopię. 

No dobra, ale właściwie jakie są normy ciśnienia wewnątrzgałkowego? Średnio ciśnienie w oku wynosi ok. 16 mmHg. Przez wiele lat twierdzono, że prawidłowe ciśnienie wewnątrz oka to wartości z przedziału od 10 do 21 mmHg. Nieznaczne przekroczenie normy nie oznacza jednak od razu nadciśnienia i poważnego schorzenia. Samo występowanie podwyższonego ciśnienia wewnątrzgałkowego niekoniecznie jest objawem problemu zdrowotnego, jednak wymaga obserwacji. Wynik poniżej 10 mmHg oznacza zbyt niskie ciśnienie (hipotonia spowodowana np. stanem zapalnym), a przekraczające 24 mm Hg jest wskazaniem do dalszej diagnostyki. Taki stan wymaga dalszej oceny, szczególnie zbadania, czy u pacjenta doszło do zamknięcia kąta przesączania. Czy zdrowe ciśnienie w oku mieści się w przedziale podanym wyżej? Istnieją pewne dwie ważne uwagi. Po pierwsze – ciśnienie śródoczne charakteryzuje się dobową zmiennością: rano jest wyższe, jak już wspomniałem. Druga kwestia – każdy ma swoje indywidualne „ciśnienie bezpieczne”, zależne od tzw. czynników ryzyka. Pojęcie ciśnienia docelowego powstało w 2000 roku. Jeżeli weźmiemy pod uwagę zdrowego, młodego człowieka bez problemów z układem krążenia, bez zmian miażdżycowych i bez stwierdzonego niskiego ciśnienia ogólnego, ciśnienie wewnątrzgałkowe może być u niego znacznie wyższe niż norma i wynosić nawet 25-26 mmHg. Całkowicie inną grupą chorych są osoby starsze. Jeżeli mają problemy z krążeniem, miażdżycą, to dla nich prawidłowe, bezpieczne ciśnienie śródgałkowe może wynosić np. 10 mmHg. Aby wiedzieć, jakie ciśnienie jest prawidłowe dla konkretnego pacjenta, trzeba określić właśnie to ciśnienie docelowe. 

Konwencjonalne metody leczenia

Po ocenie wszystkich parametrów pacjent kwalifikowany jest do grupy niskiego, umiarkowanego bądź wysokiego ryzyka rozwoju jaskry. Wdrożenie leczenia zależy nie tylko od wartości ciśnień, ale i od obecności innych czynników ryzyka.  Część pacjentów będzie skierowana na leczenie, a inni otrzymają przykaz regularnego monitorowania ciśnienia podczas kontroli okulistycznych.  W przypadku podwyższonego ciśnienia podstawową metodą leczenia jest terapia farmakologiczna. Krople obniżają jego wartość poprzez wpływanie na zmniejszenie produkcji cieczy wodnistej oraz poprawienie jej wchłaniania. Obecnie stosuje się analogi prostaglandyn: latanoprost, trawoprost, bimatoprost, tafluprost. Są to leki, które najmocniej obniżają ciśnienie wewnątrzgałkowe, bo o 30% w porównaniu do ciśnienia wyjściowego. Jako leczenie farmakologiczne II rzutu można sięgnąć po beta-blokery: tymolol, metylpranolol, karteolol, betaksolol. Hamują tworzenie cieczy wodnistej w oku, obniżają ciśnienie wewnątrzgałkowe o 20-25% w stosunku do poziomu wyjściowego. Dostępne metody leczenia zbyt wysokiego ciśnienia w oku obejmują także inhibitory anhydrazy węglanowej (dorzolamid, brynzolamid, acetazolamid). Ich działanie jest słabsze niż beta-blokerów. Brymonidyna, której działanie polega na hamowaniu produkcji cieczy wodnistej i równoczesnym obkurczaniu naczyń, mimo potencjalnego regenerowania komórek nerwowych, obniżają ciśnienie ogólne i mogą nasilać depresję. Przy braku rezultatów farmakoterapii wykonuje się zabiegi laserowe (selektywna trabekuloplastyka laserowa) lub operacyjne (w bardzo rzadkich przypadkach), polegające na utworzeniu dodatkowej drogi odpływu płynu z oka lub otwierany jest kąt przesączania. Wszystko po to, by ułatwić odpływanie cieczy. Leczenie wysokiego ciśnienia w oku skupia się na tym, aby obniżyć je do poziomu docelowego, czyli takiego, przy którym choroba nie postępuje. 

Wpływ diety i stylu życia na ciśnienie w oku

Podstawą metoda leczenia nadciśnienia w oku jest farmakologia, ale dzięki stosowaniu odpowiedniej diety, która unormuje wahania cukru i insuliny (np. keto) wpłynie pozytywnie na zmniejszenie ciśnienia. Zwróć uwagę na to, co jesz. Staraj się jeść jak najmniej produktów, które podnoszą poziom cukru we krwi i podwyższają poziom insuliny. Oznacza to unikanie nie tylko słodyczy, produktów mącznych: makaronów, pieczywa, ale także białego ryżu, ziemniaków itd. Dieta ketogeniczna może tutaj bardzo pomóc. Ogranicz spożycie kofeiny, która także powoduje wzrost ciśnienia. Włącz do swojej diety produkty zawierające luteinę – to przeciwutleniacz, który dodatkowo chroni nasze oczy przed szkodliwym działaniem promieni UV.  Jedz ryby, brokuły, jajka, natkę pietruszki, nektarynki, czarne porzeczki i awokado. Dostarczaj sobie dużo witamin i minerałów. Borówki wzmacniają naczynia włosowate w oku. Migdały, jajka, marchew, brukselka zawierają witaminę E, która jest niezbędna dla zdrowych oczu. Pamiętaj, że stres może mieć wpływ również na ciśnienie wewnątrzgałkowe. Układ nerwowy wpływa na regulację przepływu krwi. Podczas odpoczynku, gdy masz niskie ciśnienie ogólne, dochodzi w organizmie do pobudzenia układu parasympatycznego. Dobrze wyregulowane napięcie naczyniowe zapewnia prawidłowe ciśnienie hydrostatyczne wewnątrz naczyń. Przewlekły stres może powodować podwyższenie ciśnienia w oku i obniżać przepływ naczyniowy w gałce ocznej.  

 Polecane suplementy i ich wpływ na ciśnienie w oku

Możesz wspomóc działanie swojego narządu wzroku, a czasem nawet zatrzymać pogarszanie się wzroku poprzez stosowanie suplementacji:

  • Ginko Biloba do kolacji,
  • omega-3 dobrej jakości do śniadania,
  • L-argininy do śniadania,
  • cynkiem organicznym do ostatniego posiłku,
  • EGCG do śniadania,
  • luteiną, zeaksantyną, astaksantyną.

Jak kompleksowo zarządzać wysokim ciśnieniem w oku

Najważniejszymi elementami leczenia nadciśnienia ocznego są:  regularna kontrola,  ocena czynników ryzyka,  indywidualne leczenie. Niezależnie od przyczyny podwyższone ciśnienie w gałce ocznej wymaga specjalistycznej opieki, pogłębionej diagnostyki, a czasem także podjęcia leczenia, by zachować dobry wzrok Regularne wizyty u okulisty pozwalają ustrzec się przed nieodwracalnymi uszkodzeniami wzroku. Każde niepokojące objawy należy zgłosić lekarzowi. Dodatkowo warto zadbać o stan zdrowia całego organizmu, na który wpływa nasz styl życia, sposób żywienia, higiena snu, aktywność fizyczna i nawyki, jak blokowanie światła niebieskiego okularami EyeShield.



Źródła naukowe:

Przegląd Okulistyczny” 2009, nr 3-4 (30), https://www.przegladokulistyczny.pl/obnianie_cinienia
https://okulistykawpolsce.pl/leczenie-jaskry/

Bowling B., Kanski, Okulistyka Kliniczna, Edra Urban & Partner, Wrocław 2017.

https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/S0014483502920178